Rosalyn van MoorselaarHet hoeft niet altijd ver weg in Europa natuurlijk. Er zijn hier ook al een aantal teksten verschenen over mooie bestemmingen en wandelingen in eigen land. Als je toch in Nederland bent, kan je misschien op zoek gaan naar een restaurant waar ze een van de onderstaande Oud Hollandse gerechten nog op de kaart hebben staan. Uiteraard kun je ze zelf ook een keer maken.
Inhoudsopgave
Authentieke oud-Hollandse gerechten
Jouw (groot)ouders kennen vast nog een aantal van deze gerechten van naam. Maar hoeveel ervan heb jij ooit geproefd? Maak er eens een challenge van om er zoveel mogelijk van te proberen. Daarvoor hoef je niet eens diep in de buidel te tasten. De ingrediënten voor deze ouderwetse Oud Hollandse gerechten zijn vaak eenvoudig en goedkoop.
Reisliefhebbers opgelet! Wil je tips voor uitstapjes of vakantie in Nederland en België, deel je graag foto’s van je reis of ben je op zoek naar de leukste hotspots? Word lid van onze Facebookgroep ‘Vakantie in Nederland & België: tips en inspiratie’. Vraag advies, deel je favoriete tips en ontdek leuke weetjes over Nederland & België.
1. Hete bliksem
In diverse streken wordt het ook anders genoemd, maar de meest gebruikelijke naam is hete bliksem. Het is een eenvoudige stamppot van aardappels, uien en appels. Er hoort traditioneel ook gebakken bloedworst bij als vlees. Maar waarom heet deze stevige hap eigenlijk hete bliksem? Dat komt door de appelschijfjes in de stamppot. Appel bevat veel water en dat houdt de warmte goed vast. Daarbij kan de appel makkelijk aan je gehemelte blijven plakken en dat kan dat even schrikken zijn als de temperatuur hoog is. Oppassen met eten dus.
2. Blote billetjes in het gras
Uiteraard zal er wel eens gegnuifd zijn als dit gerecht ter tafel kwam. Vooral in Groningen was het populair. De naam is ontstaan door de combinatie van witte bonen en snijbonen op het bord. Daarbij hoorden nog een paar gekookte aardappelen en stukje rookworst. In het authentieke gerecht horen zoute snijbonen. Ongeveer 60 jaar geleden had ieder gezin wel een paar Keulse potten staan waarin groente, bonen en soms ook vlees veel langer bewaard kon worden als dat met flink wat zout werd ingemaakt. Snij- en sperziebonen waren daarbij zeker favoriet.
3. Balkenbrij
Balkenbrij was een populair gerecht in het oosten en zuiden van ons land. In die regio’s vind je het soms nog steeds bij de keurslager. Na het slachten van een varken werd er zoveel mogelijk van het kostbare dier gebruikt. De echt goedkope delen gaan in de balkenbrij, daaraan wordt vaak bloed als vocht toegevoegd en tevens kruiden en boekweitmeel. De brij wordt gekookt en dan in vormen gegoten. Het eindproduct is een soort grijs brood. Hiervan worden plakken gesneden die gebakken worden. Balkenbrij wordt op brood gegeten of bij de maaltijd. Voor een extra smaakje wordt stroop of zoete mosterd gebruikt.
4. Lammetjespap
Eigenlijk was lammetjespap de opvolgmelk van een aantal generaties her. De naam verwijst ook naar het feit dat de pap bedoeld was voor jonge kinderen. Echter werd het ook gebruikt om zieken te laten aansterken. Het was immers een tijd dat de gezondheidszorg nog niet op het huidige peil was. Tuberculose was een veel voorkomend probleem waar lammetjespap werd gebruikt. De pap was een simpele combinatie van volle melk met bloem of meel. Om smaak te geven aan de pap werd indien voorradig basterdsuiker of honing gebruikt. Dat zorgde meteen voor wat extra koolhydraten.
5. Drie in een pan
Pannenkoeken zijn al lange tijd favoriet in ons land. Omdat de gezinnen vroeger groter waren, was het efficiënt om 3 dikkere pannenkoekjes tegelijk te bakken. Met een vulling was rozijnen zijn deze pannenkoeken behoorlijk voedzaam. De naam verwijst naar Driekoningen. Op 6 januari werd voor iedere koning of wijze tegelijk een pannenkoek gebakken. Tegenwoordig wordt er tarwebloem gebruikt, maar vroeger was boekweitmeel gebruikelijk. Boekweit groeit ook op arme grond en was daarom goedkoper. Drie in de pan hoort echt in dit lijstje met Oud Hollandse gerechten thuis.
6. Zoervleisj
Misschien had je het aan de naam al gezien. Dit is een Limburgs gerecht. Het vlees wordt eerst gemarineerd met azijn voordat het lange tijd gaat sudderen. Eigenlijk hoort het met paardenvlees te worden bereid, maar rundvlees kan ook. Zoervleisj wordt niet zuur gegeten, maar juist zoet. Dat komt omdat er stroop en peperkoek aan wordt toegevoegd. Voor extra smaak gaan er uien, laurier, tijm en jeneverbessen bij in de pan. Zuurvlees eet je met puree of frieten. Worteltjes maken het gerecht af.
7. Filosoof
Wellicht waren er decennia geleden beduidend minder studenten dan vandaag de dag, maar filosoof maakte al duidelijk dat ze toen ook makkelijk wilden eten. Hou je van ovenschotels dan is dit een gerecht voor jou. Het wordt gemaakt van restjes rundvlees met uien, aardappelen en kruiden. Als je dat in de oven zet, krijg je iets dat wel lijkt op een shepherds pie in Engeland. Uiteraard kan je hierbij variëren als er andere restjes zijn. De filosoof eet je met appelmoes of compote.
8. Zootje van paling
Paling is vandaag de dag een dure specialiteit maar ook dat was vroeger anders. Vissen op het IJsselmeer was zwaar werk en de vissers konden niet iedere dag naar huis toe om te gaan eten. Daarom maakte ze een makkelijk gerecht. Paling werd met aardappels in een grote pan gedaan met water en zout. Dat werd zo lang gekookt tot er een soort visstamppot overbleef. Als er bijvoorbeeld schelvis of schar was gevangen gingen die ook in de pan. Het werd soms dus gewoon een zooitje.
9. Watergruwel
Wellicht klinkt het niet direct smakelijk, toch is watergruwel een lekker toetje dat ook vandaag de dag best op tafel zou kunnen staan. In het noorden van het land werd dit gerecht ook wel krentjebrij genoemd. Er horen dan ook krenten en rozijnen in, maar ook andere soorten fruit zijn welkom. Met bessensap wordt het toetje afgemaakt. Suiker voeg je naar eigen behoefte toe. De watergruwel moet een paar uurtjes staan om lekker op smaak te komen.
10. Bofferd
Dir gerecht heeft vele namen naar gelang de regio waar je bent, kan het ook pofferd, poffer of Jan in de Zak worden genoemd. Het is zo’n gerecht dat duidelijk maakt dat het vroeger niet allemaal zo sober was. Een bofferd is een dikke cake of tulband die rijkelijk met jam wordt besmeerd. Deze cake kan zowel warm of koud worden gegeten, als lunch maar ook gewoon als lekkernij.
Uiteraard zijn er nog veel meer typisch oud Hollandse gerechten, zoals hutspot, zuurkoolstamppot, erwtensoep en natuurlijk frikandellen. Wil jij hieronder er een of meerdere toevoegen, dan ben je uiteraard van harte welkom.
Ikzelf ben van België dus dit was wel heel leuk om te lezen!
Wat een fijne gerechten allemaal.
Ik ben zelf een echte Hollander en als ik dit lees mis ik dit allemaal wel in mijn huidige woonplaats in Zweden. Helaas kom ik maar weinig in Nederland maar laat af en toe wat lekkers en typisch Nederlands meenemen door familie die op bezoek komt.